Burgerberaad organiseren: 4 tips van ervaringsdeskundigen

Elke gemeente heeft te maken met complexe vraagstukken: van klimaat tot koopkracht, van energiearmoede tot stikstofcrisis en van woningnood tot asielcrisis. Het is een uitdaging om tot gedragen besluiten te komen. En dat kan alleen door inwoners actief te betrekken.

Een Burgerberaad is een middel om inwoners actief te betrekken bij besluitvorming. Een Burgerberaad is een door loting samengestelde groep burgers (100 – 150) die aanbevelingen over beleid doet. Zo helpen burgers de gemeentelijke overheid beslissingen te nemen over complexe onderwerpen. 

Spectrum adviseert gemeenten bij participatiebeleid en ondersteunt samen met G1000.nu, Bureau Burgerberaad en EMMA bij het voorbereiden en organiseren van een burgerberaad. Samen organiseerden zij een webinar over Burgerberaden. Remco van der Stoep van Stichting G1000.nu vertelde over de organisatie van een burgerberaad en de verschillende fases ervan. Programmamanager Marjolein Huijskes en projectleider Anouk van Engen van gemeente Rheden gaven een kijkje in de keuken van het afgeronde burgerberaad ‘Hoe wordt Rheden CO2-neutraal voor 2040?’

Webinar terugzien?

Hieronder delen we 4 tips van Remco, Marjolein en Anouk voor het organiseren van een succesvol burgerberaad.

Tip 1: Onderschat het organiseren van een burgerberaad niet

Als je inwoners vraagt mee te denken, is het belangrijk dat wat je belooft waar kunt maken. Zorg ervoor dat er voldoende uren en (ambtelijke) ondersteuning beschikbaar zijn om het burgerberaad tot een succes te maken. Een burgerberaad organiseren kost veel energie, tijd,  capaciteit en geld.

Het kost veel om draagvlak binnen de organisatie te creëren en uitkomsten in nieuw beleid te verwerken. Een burgerberaad gaat de hele ambtelijke organisatie aan. De voorstellen die uit een burgerberaad komen, hebben mogelijk gevolgen voor alle beleidsvelden binnen een gemeente. Interne communicatie en het organiseren van informatiesessies over een burgerberaad zijn onmisbaar voor het laten slagen van een burgerberaad.

Weeg goed af of een burgerberaad een geschikt middel is. Kies alleen voor een burgerberaad voor thema’s die inwoners echt aangaan.

Tip 2: Een representatieve groep bij elkaar krijgen vraagt meer dan een loting

Stichting G1000 heeft sinds 2014 op meer dan 30 plekken burgerberaden begeleid, onder andere in Rheden, Vliedberg, Zuid-Holland, Heerenveen en Zaanstreek-Waterland.

Remco van der Stoep merkt bij het organiseren van die burgerberaden dat het niet eenvoudig is om een precieze afspiegeling van de samenleving in de zaal te krijgen. Hoewel inwoners op basis van loting worden uitgenodigd, is het uiteindelijk aan de inwoner zelf om ja of nee te zeggen. Mensen die al vaker samengewerkt hebben met de overheid, of veel tijd hebben zijn sneller geneigd om mee te doen. Volgens Remco kan een tweede loting een oplossing zijn. “Loot nogmaals binnen de groep van de eerste loting en maak gebruik van gegevens over bepaalde kenmerken (bijvoorbeeld leeftijd en gender) die mensen bij hun aanmelding verstrekken.”

Dagvergoeding
Kosten kunnen een drempel zijn om aanwezig te zijn bij bijeenkomsten. Een dagvergoeding kan die drempel wegnemen. Let er wel op dat die vergoeding in verhouding is, bijvoorbeeld 50 euro voor een avondbijeenkomst en 75 euro voor een dagbijeenkomst. En dat de ontvanger deze vergoeding moet kunnen verantwoorden. Dit kan een complicatie zijn voor mensen met een uitkering.

Goede communicatie is belangrijk
Met goede communicatie bereik je ook de groep die in eerste instantie misschien niet op een uitnodiging voor een burgerberaad ingaat, stellen Anouk en Marjolein. Gemeente Rheden gebruikte regelmatig lokale media om informatie te geven over het burgerberaad. In wijken waar men minder snel meedoet aan een burgerberaad gingen ‘De opiniepeilers’ actief met inwoners in gesprek om hen uit te nodigen zich voor het burgerberaad op te geven.

Tip 3: Ken je plek als gemeente

“Als gemeente moet je niet teveel willen sturen”, aldus Marjolein. De Rhedense gemeenteraad vond het lastig om een stap opzij te doen, maar heeft dat uiteindelijk wel unaniem gedaan.

Marjolein: “Dat was een belangrijke stap omdat het gaat over het vertrouwen dat je als gemeenteraad uitspreekt over de inwoners en vice versa. Een gemeenteraad staat naast de inwoners. Door een stapje opzij te doen staan gemeente en inwoners naast elkaar en kunnen zij samen kijken wat ze belangrijk vinden.”

Wel faciliteren, niet begeleiden
Het is belangrijk dat je als overheid een burgerberaad wel faciliteert, maar niet begeleidt. Alleen zo kan een burgerberaad succesvol zijn en kom je te weten waar inwoners het echt over willen hebben. Stel open vragen en schakel een onafhankelijke procesbegeleider in die geen belang heeft bij de uitkomst.

Dat betekent niet dat je als overheid helemaal niet betrokken moet zijn bij het burgerberaad. Omdat ambtenaren en politici nodig zijn bij de uitvoering van het Burgerakkoord, nodigt G1000.nu hen altijd uit bij een burgerberaad en krijgen ze een actieve rol. Daardoor worden ook zij eigenaar van het Burgerakkoord en hoeven zij niet meer overtuigd te worden. Ambtenaren en raadsleden die niet aanwezig zijn bij de bijeenkomsten worden continu meegenomen in het proces, zodat het akkoord gedragen wordt door het ambtelijk en politieke apparaat.

Afzender van communicatie
Ook in de communicatie moet de gemeente een stap terug te doen. Voor gemeente Rheden voerde aan G1000 de communicatie uit. G1000 was altijd afzender van informatie over het burgerberaad. Zo werd gemeente Rheden niet als opdrachtgever gezien.

Tip 4: Zorg voor een machtsvrije dialoog

Remco: "Voer het gesprek en niet een discussie of debat. Het burgerberaad is een machtsvrije dialoog. Dat betekent dat iedereen kan zeggen wat hij of zij vanuit eigen ervaring en beleving belangrijk vindt. Er is ruimte om naar elkaar te luisteren en elkaar te begrijpen – het gaat niet om een ander overtuigen van je gelijk.”

G1000 adviseert voor een burgerberaad een aantal spelregels:

·      Luister naar elkaar

·      Vermijd discussie

·      Oneens zijn mag

·      Maak ruimte voor elkaar

Voer het gesprek in kleine groepen, zodat iedereen daadwerkelijk aan het woord komt. Bij burgerberaden die G1000 begeleidt gaan deelnemers in opeenvolgende gesprekken samen op zoek naar wat ze gemeenschappelijk hebben. Eerst in groepen van 4 personen, daarna in groepen van 8. Zo kom je langzaam van de individuele beleving naar een gezamenlijk doel, en dat is het startpunt voor het volgende stadium van het burgerberaad.

Wil je ook een burgerberaad organiseren in Gelderland? Spectrum adviseert bij participatiebeleid en ondersteunt samen met G1000.nu, Bureau Burgerberaad en  EMMA bij het voorbereiden en organiseren van een burgerberaad. Daarnaast helpen de mensen van Spectrum graag bij het formuleren van een goede vraagstelling, het toetsen of een burgerberaad het juiste middel is en het vormen en begeleiden van een lokale projectgroep. Spectrum kent Gelderland en haar inwoners als geen ander en kan daardoor de nodige verbindingen leggen om inwoners te betrekken bij het burgerberaad en samen met inwoners vervolg te geven aan de uitkomsten van een burgerberaad.

Meer weten over wat Spectrum voor jouw burgerberaad kan betekenen? Neem dan contact op met onze advsieurs van Burgerberaad.

  • Leestijd 5 minuten
  • Publicatiedatum 15-03-2023
  • Thema Participatie
  • Type Artikel
  • Auteur(s)