De vrijblijvendheid moet eraf

Volgens Jan Jonker, hoogleraar Duurzaam ondernemen aan de Radboud Universiteit Nijmegen en auteur van ‘Nieuwe Business Modellen’, broeit er iets in Nederland. “Het lijkt wel alsof we massaal beginnen te beseffen dat we door samen dingen te doen, waarde kunnen creëren waar we allemaal van profiteren. Ik noem het samendoen zonder poen.”

“Mensen komen in beweging vanuit betrokkenheid en pakken het eigenaarschap. Niet omdat het moet, maar omdat ze van betekenis willen zijn. Dat is nu zo’n tien jaar aan de gang. Burgerinitiatieven worden steeds professioneler en maken slim gebruik van marktmechanismen en marktkennis; initiatieven die een waarde creëren waar marktpartijen alleen maar van kunnen dromen. Het wordt nu tijd dat initiatiefnemers zichzelf echt serieus gaan nemen. Iedere vorm van vrijblijvendheid moet eraf. En als iets niet rendabel is dan moet je er onmiddellijk mee stoppen. Dan heeft het geen toekomstwaarde.”

Passende schaal
“Het is nodig om op een passende schaalgrootte te gaan werken; een energieneutraal stadsdeel in plaats van een enkele proefwoning. Wat passend is hangt van het initiatief af. Voor ‘Thuisafgehaald’ is een schaalgrootte van twee huishoudens bij wijze van spreken al genoeg om te kunnen slagen: het ene huishouden kookt en het andere huishouden haalt de maaltijd af. Daarmee is het een werkend initiatief. Zonnepanelen in een energiecoöperatie kunnen prima werken met 250 huishoudens, maar als je een smartgrid (elektriciteitssysteem) wilt bouwen heb je er meer nodig. Schaalgrootte heeft ook invloed op de terugverdientijd en daarmee kan een initiatief veel interessanter worden om aan mee te doen.”

Goedkope ledlampjes
“Ik verwacht dat er altijd een rol blijft voor overheden en marktpartijen. Veel mensen willen ontzorgd worden. Ze zijn wel betrokken, maar hoeven niet zo nodig te weten hoe het zit en ze willen wel zorg, lekker eten of stroom.  We moeten ons dus echt afvragen: welke verantwoordelijkheden kan je wel en welke niet overdragen aan burgers? Zo komen we tot nieuwe contracten. Er is behoefte aan kant-en-klare concepten; beproefd en klaar om beschikbaar te maken voor anderen. Het gaat ook over toegang. Het zou een stuk sneller gaan als bijvoorbeeld ledlampen voor vijftig cent in de bakken bij de Wibra zouden liggen.”

Levend laboratorium
“Wat mij betreft gaan ambtenaren naar een ‘modern leven academie’: ‘power to the people’! We richten wijken in als levend laboratorium: geef een wijk 50.000 euro met de opdracht om over vijf jaar voor tachtig procent zelfvoorzienend te zijn. Laat gemeente en provincie elk een kwart investeren en de wijk zelf de andere helft. En investeren hoeft niet alleen over euro’s te gaan. Je kunt een hybride model afspreken waarin ook stroomeenheden, arbeidsuren of kennis een bepaalde waarde hebben.”

Nieuwe Businessmodellen
Duurzaam ondernemen zou eigenlijk de basis voor elk project, initiatief of organisatie moeten zijn. Om van praten naar de praktijk te komen, is een andere generatie businessmodellen noodzakelijk. Het concept Nieuwe Business Modellen stelt duurzame waardecreatie centraal. Deze modellen zijn gebaseerd op drie principes: meervoudig, collectief en gedeeld. Er ontstaat niet alleen economische, maar ook sociale en ecologische waarde. De leidende vraag is hoe we met gewone en alledaagse transacties, zoals brood kopen, samen stroom opwekken of autodelen duurzaamheid kunnen realiseren.

Auteur: Charlotte Post

  • Auteur(s)