Samen in de zandbak spelen

Zo doen ze dat in Peel en Maas 

Wat de ambtenaren uit Elburg is bijgebleven, is de helderheid over eigenaarschap. Bij activiteiten wordt meteen gekeken of het gaat om het leefdomein, waarbij de gemeenschap eigenaar is (a). Wellicht levert een maatschappelijke partij of de gemeente een bijdrage (b), maar het gaat in elk geval om zelfsturing. Hoort een activiteit daarentegen in het publiek domein thuis, dan is de gemeente eigenaar (c). Wellicht leveren maatschappelijke partijen en inwoners een bijdrage (d). Bij deze activiteiten is er sprake van interactief beleid (en uitvoering).  
Een tweede punt: verwachtingsmanagement. In Peel en Maas spreken ze meteen bij het begin van een samenwerkingsproces de wederzijdse verwachtingen uit. Dat schept duidelijkheid.

Grip houden

Als inwoners het eigenaarschap (deels) oppakken betekent het in de praktijk dat de agenda van de gemeente niet meer alleen leidend is. Dan lijkt het of er geen controle meer is op een burgerinitiatief. In de praktijk merk ik dat een helder kader vooraf goed aangeeft wat de bandbreedte is. Beter in de beginfase een stevige discussie over de verwachtingen dan achteraf grote teleurstelling en frustratie. Illustratief hiervoor is een dorp waarin inwoners zelf plannen gingen maken voor de toekomst van de eigen kern. Daar kwam een prachtig plan uit met een kostenplaatje van ca een miljoen euro. Achteraf bleek dat de gemeente, die vooraf aangaf dat alles mogelijk was, maar één ton wilde bijdragen.  

Drie dingen geleerd

Mijn ervaring met het aanzwengelen van eigenaarschap en het enthousiast maken van inwoners en maatschappelijke organisaties om zelf het roer in handen te pakken, heeft me een aantal dingen duidelijk gemaakt die belangrijk zijn voor gemeenten. Mijn advies aan raadsleden, bestuurders en ambtenaren: 

• Wees eerst present en praat pas daarna over partnerschap; pak de tijd om vertrouwen op te bouwen. 
• Wees bij partnerschap zo helder mogelijk over wederzijdse verwachtingen en afspraken nakomen; met name als zaken anders gaan dan verwacht. 
• Meerdere wegen leiden naar Rome. Besef dat en beweeg mee als er een andere route wordt gekozen.  

Humor en speelsheid

Veel ambtenaren vinden het knap lastig om hun eigen systeemaanpak en gemeentelijke cultuur los te laten. Probeer het eens zo: verplaats je in jouw rol als inwoner en kijk eens op die manier naar je eigen gemeente. Ga het eerste contact met inwoners in als mede-inwoner. Laat de gemeentelijke regels maar even los en kijk wat humor en speelsheid je brengt in de samenwerking met inwoners. Pak je schepje en je emmertje en ga samen in de zandbak spelen. Laat je vormpjes maar thuis. 

Speels en informeel? Ja. Vrijblijvend? Nee 

Eerst is het spelen met zand. Tot het moment waarop je iedereen kunt laten zien: kijk, dit is ons ontwerp. Zo willen we het gaan doen. En de mooie voorbeelden zijn ook dicht bij huis te vinden. Kijk eens bij een buurgemeente die met dezelfde uitdagingen bezig is. Een mooi voorbeeld daarvan op de Noord Veluwe is het netwerk Oldebroek voor elkaar. Het  bestaat nu ruim vier jaar en is een mooie netwerksamenwerking van gemeenschap en gemeente. 

Tot slot blijf niet te lang kijken en verkennen, maar ga gewoon aan de slag!